सम्बन्ध विच्छेद १० बर्ष ४५ प्रतिशत बृद्धि

इटाली — नेपालमा पछिल्ला वर्षहरूमा डिभोर्स दरमा व्यापक वृद्धि भएको छ । पछिल्लो १० बर्षमा तुलना गर्दा डिभोर्स ४४ प्रतिशतले बढेर गएको छ ।

नेपालमा दैनिक १०२ जना डिभोर्सका लागि अदालत जाने गरेकोमा ७४ जनाको डिभोर्स हुने गरेको छ । सन् २०१५ मा १३५५ जनाले डिभोर्स फाईल गर्ने गरेका थिए त्यो सख्या २०२० मा पुग्दा ६६४४ पुग्यो र २०२३ मा त्यो सख्या ५०,१११ अनलाईनसमेत गरेर पुगेको छ । २०२४ सालमा ६० हजार भन्दा बढी भएका् तथ्यांकले देखाउँछ । किन यसरी डिभोर्स बढी रहेको भन्ने विषयमा तथ्यांक केलाउँदा बैदेसिक रोजगार, असन्तुष्टि जीवन शैली, देखासिकी जस्ता विषय प्रमुख रुपमा देखिन्छन ।

६४ प्रतिशत डिभोर्स वैदेसिक रोजगारीमा गएको हरुमा देखिएका छन् । तल्लो तहको मानिसमा भन्दा मध्यम बर्गीय परिवारमा बढी रहेको तथ्यांक छ । एजेरन्ज म्यारिज भन्दा लभ म्यारिसज बढी डिभोर्स हुने गरेको छ । विदेशमा देखासिखी र अरुले देखे पनि केहि फरक पर्दैन भन्दै विदेशमा रहेका नेपालीहरु बढी डिभोर्स बढ्न थालेका छन ।

यो अझै पनि धेरै पश्चिमी देशहरूको तुलनामा नेपालमा अपेक्षाकृत कम छ, तर यो अतीतका दशकहरूमा जब नेपालमा डिभोर्स अत्यन्तै दुर्लभ थियो, त्यसको तुलनामा महत्वपूर्ण वृद्धि हुँदै जाँदा समाज विखण्डन हुने खतरा बढेदै गएको छ ।

बढ्दो डिभोर्स दरले सामाजिक दृष्टिकोणमा परिवर्तन र कानूनी सुधारहरूलाई प्रतिबिम्बित गर्दछ जसले डिभोर्सलाई विशेष गरी महिलाहरूका लागि अझ सुलभ बनाएको छ । तथापि, नेपालमा डिभोर्स अझै पनि केही कलंकसँग जोडिएको छ, विशेष गरी गाउँघरका क्षेत्रहरूमा। धेरै असन्तुष्ट जोडीहरूले कानूनी डिभोर्सको प्रक्रिया अघि बढाउने सट्टा अनौपचारिक रूपमा छुट्टिने गर्छन्, जसको अर्थ वास्तविक वैवाहिक डिभोर्स दर सरकारी तथ्यांकहरूले जनाएका भन्दा उच्च हुन सक्छ ।

डिभोर्स शहरीकरण र आधुनिकीकरणले पारिवारिक संरचनामा परम्परागत परिवर्तन ल्याइरहेको छ । बढी महिलाहरू शिक्षित र आर्थिक रूपमा स्वतन्त्र बनिरहेका छन् । डिभोर्सको बारेमा सामाजिक कलंक घट्दै गएको छ, विशेष गरी शहरहरूमा । व्यवस्थित विवाहहरूको संख्या घट्दै गइरहेको छ, जसको स्थानमा बढी प्रेम विवाहहरू बढिरहेका छन्, जुन कम स्थिर हुने र डिभोर्स दर निकै बढी रहेका छन । कामको लागि नेपाल भित्र र विदेश जानाले विवाहमा तनाव ल्याउने मुख्य कारक बन्दै गएको छ । घरेलु हिंसा र मदिरापान अझै पनि डिभोर्सका कारणहरू बनेका छन् ।

बाँझोपन र सन्तानको दबावले वैवाहिक संघर्षको कारण बन्न सक्छ । धर्म र जातको मिश्रण भएका विवाहहरूले अनौठा दबाबहरूको सामना गर्ने गर्छन्, जसले डिभोर्सको कारण बनेको छ ।

नेपालको डिभोर्स दर अरू धेरै देशहरूको तुलनामा अझै पनि अपेक्षाकृत कम छ, विशेष गरी पश्चिमी देशहरूको सन्दर्भमा । लगभग ४ देखि ५% रहेको नेपालको डिभोर्स दर संयुक्त राज्य जस्ता देशहरूको तुलनामा धेरै कम छ, जहाँ लगभग ५०% विवाहहरू डिभोर्समा समाप्त हुन्छन् ।

नेपालको डिभोर्स दर भारतको तुलनामा पनि कम छ, जहाँ हजार विवाहमा लगभग १३ डिभोर्स हुने गर्छ । यद्यपि, नेपालको डिभोर्स दर पाकिस्तान र बंगलादेश जस्ता केही दक्षिण एशियाली देशहरूको भन्दा उच्च छ । नेपालको डिभोर्स दर जापान र दक्षिण कोरियाका जस्तै देशहरूसँग मिल्दो जुल्दो छ ।