पोर्चुगल — अन्तर्राष्ट्रिय नेपाली समाज (इन्स) ले नेपालको विकास रणनीति र समकालीन नीति बहसमा विश्वभर छरिएर रहेका नेपाली विद्यावारिधि (पीएचडी) विज्ञहरूको ज्ञान, अनुसन्धान र अनुभवलाई एकीकृत गर्ने उद्देश्यले ‘विश्व नेपाली विद्यावारिधि संघ’ (विश्व नेपाली पीएचडी संघ – डब्लुएनपीएचडिए) को स्थापना गरेको छ । यो संस्था इन्स अन्तर्गतको ‘अन्तर्राष्ट्रिय नेपाल चिन्तन केन्द्र’ (अन्तर्राष्ट्रिय नेपाल थिङ्क ट्याङ्क – आईएनटीटी) सँग समांतर रूपमा सञ्चालनमा आएको हो ।
यस प्रतिष्ठित शैक्षिक संस्थाको नेतृत्व डा. मित्र परियारलाई दिइएको छ, जो अक्सफोर्ड विश्वविद्यालयका स्नातक हुनुका साथै दलित मुक्तिकरण र सामाजिक विज्ञान अनुसन्धानमा अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा ख्यातिप्राप्त विद्वान् हुन् ।
डा. परियारले अक्सफोर्ड विश्वविद्यालयबाट सामाजिक मानवशास्त्रमा एमफिल गरेका छन्, जसमा उनले गोर्खा आप्रवासी र जातीयता सम्बन्धी अनुसन्धान गरेका थिए। त्यसपछि उनले अष्ट्रेलियाको म्याक्वेरी विश्वविद्यालय बाट समाजशास्त्रमा विद्यावारिधि प्राप्त गरेका हुन्, जहाँ उनले बेलायतमा बसोबास गर्ने गोर्खा समुदायमा जातप्रथाको अनुभवमाथि गहिरो अध्ययन गरेका थिए ।
उत्तर विद्यावारिधि अनुसन्धान फेलोको रूपमा कार्य गरे भने, सन् २०१९ देखि २०२० सम्म उनले लन्डनस्थित किङ्सटन विश्वविद्यालयमा लिभरहुल्म उत्तर विद्यावारिधि फेलोशिप प्राप्त गर्दै शैक्षिक अनुसन्धानमा महत्वपूर्ण योगदान पुर्याए । उनको शैक्षिक यात्रा सेन्ट जेभियर्स कलेजबाट सामाजिक कार्यमा स्नातक अध्ययनसँग सुरु भएको हो ।
यसअघि उनले गण्डकी बोर्डिङ स्कूलमा आफ्नो निम्न माध्यमिक र माध्यमिक तहको अध्ययन पूरा गरेका थिए, र प्राथमिक शिक्षा भने गोरखास्थित आफ्नै गाउँको विद्यालयबाट सम्पन्न गरेका थिए ।
जात, आप्रवासन, शिक्षा र सामाजिक न्यायका क्षेत्रमा डा. परियारको बहुआयामिक योगदान उल्लेखनीय छ । ‘द काठमाडौं पोस्ट’ र ‘एचटी सिन्डिकेशन’ का नियमित स्तम्भकारका रूपमा उनले जातीय विभेद, शैक्षिक असमानता र न्यायमूलक विषयमा अनेक प्रभावशाली लेख प्रकाशन गरेका छन् ।
शैक्षिक योगदानसँगै, उनी एक अग्रणी दलित अधिकारकर्मी पनि हुन्। उनले स्थापना गरेको “दलितहरू नेपालमा: एक अनुसन्धान अध्ययन” नामक समुदाय-आधारित अनुसन्धान परियोजनाले नेपालको दुर्गम क्षेत्रका जातीय हिंसामाथि पत्रकारिता, अन्तर्वार्ता र मल्टिमिडिया दस्तावेजमार्फत प्रकाश पार्ने काम गर्दै आएको छ ।
उनको २०१९ मा भारतीय प्रविधि संस्थान बम्बेमा प्रस्तुत गरिएको “के उनीहरू जातबाट मुक्त छन् ? नेपाली दलितहरूको इसाई धर्मतिर परिवर्तन” शीर्षकको प्रस्तुति समेत जातीय तुलनात्मक अध्ययनमा उनको नेतृत्वको प्रमाण हो । सामाजिक सञ्जाल प्लेटफर्म एक्स (पूर्व ट्विटर) मा पनि उनी निरन्तर सक्रिय छन्, जहाँ उनले धर्म, जात र संरचनात्मक सुधारका विषयमा धारणा सार्वजनिक गर्दै आएका छन् ।
डा. परियारको विचारमा, शिक्षा, आप्रवासन र पुस्तान्तरण मात्रैले जातीय विभेद अन्त्य गर्न सक्दैन; यसको लागि न्यायसंगत संरचनात्मक परिवर्तन आवश्यक छ । उनले स्वतन्त्र दलित अनुसन्धानको पक्षमा जोड दिँदै आएका छन् ।
डा. परियारको नेतृत्वमा विश्व नेपाली विद्यावारिधि संघले विश्वव्यापी ज्ञान सञ्जाल, तथ्यमा आधारित अनुसन्धान, र समावेशी शैक्षिक संवादमार्फत नेपालमा नीति निर्माण प्रक्रियामा गहिरो प्रभाव पार्ने अपेक्षा गरिएको छ । संस्थाको उद्देश्यबारे कुरा गर्दै डा. परियारले भने: “नेपालमा ज्ञानमा आधारित समाज निर्माण गर्न, उत्कृष्ट विश्वविद्यालय, छात्रवृत्ति र अनुसन्धानबाट उत्पन्न उच्च गुणस्तरका विद्यावारिधिहरूको संख्या बढाउनु आवश्यक छ ।
समावेशी समृद्धि, समानता र न्याय प्राप्त गर्न, अनुसन्धान र चिन्तनलाई व्यावहारिक रणनीतिमा अनुवाद गर्नु जरुरी छ। विश्व नेपाली विद्यावारिधि संघको स्थापना त्यसै दिशातर्फको सार्थक पाइला हो ।” अन्तर्राष्ट्रिय नेपाली समाज (इन्स) का अन्तर्राष्ट्रिय अध्यक्ष अर्जुन घिमिरेले भने: “इन्स अन्तर्गत विश्व नेपाली विद्यावारिधि संघको स्थापना विद्यावारिधि अभ्यर्थीहरूलाई सहयोग गर्ने, विश्वभर छरिएका नेपाली विद्यावारिधि विज्ञहरूलाई जोड्ने, र उनीहरूको सीप र ज्ञानलाई नेपालको नीति निर्माण र विकासको पक्षमा परिचालित गर्ने उद्देश्यले गरिएको दूरदर्शी पहल हो । शैक्षिक सम्मेलन, लेखन कार्यशाला, बौद्धिक संवाद र अनुसन्धान प्रवर्द्धनमार्फत यो संस्थाले प्रभावकारी योगदान दिनेछ ” ।
अध्यक्ष घिमिरेले थप जानकारी दिँदै इन्स हाल ८३ देशमा सक्रिय रूपमा कार्यरत रहेको र १२३ देशमा यसको सञ्जाल विस्तार भइसकेको बताए । शिक्षा, स्वास्थ्य, आपतकालीन उद्धार, नीति संवाद, नेतृत्व विकास र सामाजिक न्यायका क्षेत्रमा INS ले नेपालीहरूलाई एकताबद्ध, सशक्त र समृद्ध बनाउने कार्यमा महत्त्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्दै आएको उल्लेख गरे ।
