काठमाडौँ — युरोपको सुन्दर भविष्यको सपना बोकेर त्यहाँ पुगेका सयौं नेपालीहरू बर्सेनि विभिन्न कारणले डिपोर्ट (देश निकाला) भएर फर्कन बाध्य भएका छन् ।
युरोपियन युनियनको बलियो आप्रवासन नीति र सीमा सुरक्षाका कारण अवैध रूपमा बस्ने वा नियम उल्लंघन गर्ने नेपालीहरूमाथिको निगरानी बढेसँगै डिपोर्ट हुनेको संख्या पनि बढ्दो देखिएको छ ।
यद्यपि, युरोपका सबै देशहरूबाट डिपोर्ट हुने नेपालीहरूको एकीकृत र आधिकारिक तथ्याङ्क पाउन कठिन छ, तर विभिन्न देशका सरकारी निकायहरू र अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारमाध्यमहरूका रिपोर्टहरूलाई आधार मान्दा वार्षिक सयौंको संख्यामा नेपालीहरू युरोपबाट फिर्ता पठाइने अनुमान गर्न सकिन्छ ।
कुन देशबाट हुन्छन् सबैभन्दा बढी नेपाली डिपोर्ट ?
पछिल्लो समयको प्रवृत्ति हेर्दा, सबैभन्दा बढी नेपालीहरू टर्की र क्रोएसिया बाट डिपोर्ट हुने गरेका छन् । यद्यपि टर्की पूर्ण रूपमा युरोपेली संघको सदस्य नभए पनि युरोप प्रवेशको मुख्य ट्रान्जिट बिन्दु भएकाले यहाँबाट ठूलो संख्यामा नेपालीहरू पक्राउ पर्ने र फिर्ता पठाइने गरेका छन् ।
१. टर्की : युरोप छिर्ने ‘डंकी रुट’ को प्रमुख केन्द्र भएकाले मानव तस्करहरूको सञ्जालमार्फत यहाँ पुगेका धेरै नेपालीहरू सिमा पार गर्ने क्रममा वा अवैध रूपमा बस्दा पक्राउ पर्दछन् । टर्की सरकारले आप्रवासीमाथि कडा नीति लिएकाले यहाँबाट डिपोर्ट हुनेको संख्या उच्च छ ।
२. क्रोएसिया : सन् २०२३ मा सेन्जेन क्षेत्रमा प्रवेश गरेपछि क्रोएसियाले आफ्नो सिमा सुरक्षा अत्यन्तै कडा बनाएको छ । कामको लागि कानुनी रूपमै गएका तर सम्झौताअनुसार काम नपाएर वा अन्य देशमा भाग्न खोज्दा धेरै नेपालीहरू पक्राउ परेका छन् । केही समयअघि मात्रै दर्जनौं नेपालीलाई चार्टर उडानमार्फत नेपाल फिर्ता पठाइएको थियो ।
३. रोमानिया, पोल्याण्ड, साइप्रस : यी देशहरूमा पनि कामदार भिसामा गएका नेपालीहरूले नियम उल्लंघन गर्दा वा अवैध रूपमा सेन्जेनका अन्य धनी देशहरूमा प्रवेश गर्न खोज्दा पक्राउ परेर डिपोर्ट हुने क्रम बढेको छ ।
४. जर्मनी, फ्रान्स, बेल्जियम : यी देशहरूमा मुख्यतया शरणार्थी आवेदन अस्वीकृत भएपछि नेपालीहरूलाई डिपोर्ट गरिन्छ । यहाँको सामाजिक सुरक्षा र जीवनस्तरको आशामा शरणार्थी बन्न खोज्ने तर पर्याप्त आधार प्रमाण नहुँदा आवेदन खारेज भएपछि उनीहरूलाई फिर्ता पठाइन्छ । युरोपेली सीमा एजेन्सी ‘फ्रन्टेक्स’ले यस्ता देशहरूबाट चार्टर विमानमार्फत सामूहिक डिपोर्ट गर्ने गरेको छ ।
नेपालीहरू युरोपबाट डिपोर्ट हुनुका मुख्य कारणहरू :
विभिन्न घटना र रिपोर्टहरूका आधारमा नेपालीहरू निम्न मुख्य कारणहरूले युरोपबाट डिपोर्ट हुने गरेका छन् :
अवैध प्रवेश र बसोबास : मानव तस्करलाई लाखौं रुपैयाँ तिरेर जमिन वा समुद्री बाटो हुँदै बिना भिसा युरोप छिर्न खोज्नु डिपोर्टको प्रमुख कारण हो ।
भिसाको दुरुपयोग : विद्यार्थी भिसा, पर्यटक भिसा वा कामदार भिसामा गएर तोकिएको समयभन्दा बढी बस्नु (Overstay) वा जुन कामको लागि भिसा दिइएको हो, त्यो भन्दा फरक काम गर्नु वा अनुमति बिना काम गर्नु ।
शरणार्थी आवेदन अस्वीकृत हुनु : युरोप पुगेर विभिन्न आर्थिक वा सामाजिक कारण देखाउँदै शरणार्थी बन्न आवेदन दिने तर ती कारणहरूलाई सम्बन्धित देशको सरकारले शरणार्थी बन्न योग्य नठानेपछि आवेदन अस्वीकृत हुन्छ र देश छोड्न आदेश दिइन्छ ।
नक्कली कागजातको प्रयोग : भिसा वा आवासीय अनुमति प्राप्त गर्नका लागि नक्कली शैक्षिक योग्यता, बैंक स्टेटमेन्ट वा अन्य कागजातहरू प्रयोग गरेको प्रमाणित भएमा डिपोर्ट गरिन्छ ।
आपराधिक गतिविधिमा संलग्नता : चोरी, लागुऔषध कारोबार वा अन्य कुनै पनि प्रकारको आपराधिक कार्यमा संलग्न भएको पाइएमा सजाय भुक्तान गरेपछि वा सोझै देश निकाला गरिन्छ ।
युरोपको सपना आकर्षक भए पनि त्यहाँको कडा कानुन र नियमबारे पूर्ण जानकारी नलिई वा दलालको भर परेर हिँड्दा धेरै नेपालीहरूको भविष्य अन्धकारमा परेको छ । कानुनी प्रक्रिया, आफ्नो अधिकार र सम्बन्धित देशको नियमबारे सचेत भएर मात्र वैदेशिक यात्राको योजना बनाउनु बुद्धिमानी देखिन्छ, ताकि सपनाको यात्रा डिपोर्टको दुःखद वास्तविकतामा परिणत नहोस् ।