निकोसिया, साइप्रस — युरोपेली बैंकिङ प्राधिकरण (EBA) ले २०२५ को पहिलो त्रैमासिकमा युरोपेली संघ (EU) र युरोपेली आर्थिक क्षेत्र (EEA) को बैंकिङ क्षेत्र बलियो रहेको प्रतिवेदन सार्वजनिक गरेको छ । यद्यपि, सोही अवधिमा साइप्रसको बैंकिङ क्षेत्रको नाफामा भने उल्लेख्य गिरावट आएको छ । नाफा घटे पनि साइप्रसका बैंकहरूले पूँजी पर्याप्तता र तरलताको मामिलामा युरोपेली औसतभन्दा निकै राम्रो प्रदर्शन गरेका छन्, जसले यहाँको वित्तीय प्रणालीको लचिलोपनलाई उजागर गर्दछ ।
युरोपेली बैंकिङ क्षेत्रको समग्र अवस्था: स्थिरता र केही दबाब
EBA को त्रैमासिक जोखिम ड्यासबोर्डअनुसार, EU/EEA का बैंकहरूको वित्तीय स्वास्थ्य र संकट सामना गर्ने क्षमताको प्रमुख मापक मानिने सामान्य इक्विटी टियर १ (CET1) अनुपात १६.२ प्रतिशतमा स्थिर रहेको छ । कुल सम्पत्ति २.७ प्रतिशतले बढेर २९ ट्रिलियन युरो पुगेको छ, तर बैंकहरूको नाफाको मुख्य स्रोत मानिने खुद ब्याज मार्जिन (Net Interest Margin – NIM) घटेर १.६ प्रतिशतमा झरेको छ । यसले बैंकहरूको नाफामा केही दबाब परेको संकेत गर्छ ।
साथै, जोखिमको लागत (Cost of Risk) बढेर ५७ आधार बिन्दु पुगेको छ, जुन २०२१ पछिको सबैभन्दा उच्च हो । यी तथ्याङ्कले समग्र युरोपेली बैंकिङ क्षेत्र स्थिर भए पनि नाफा र जोखिम व्यवस्थापनमा केही चुनौतीहरू रहेको देखाउँछ ।
साइप्रसको विशेष अवस्था: नाफामा कमी तर संरचनात्मक सुधार
साइप्रसको केन्द्रीय बैंक (CBC) को तथ्याङ्कले युरोपेली परिदृश्यभन्दा फरक चित्र प्रस्तुत गर्दछ :
१. नाफामा गिरावट :
२०२५ को पहिलो त्रैमासिकमा साइप्रसका बैंकहरूको खुद नाफा ८२ मिलियन युरोले घटेर २६४ मिलियन युरोमा झरेको छ। CBC का अनुसार, “यो कमी मुख्यतया खुद ब्याज आम्दानीमा आएको संकुचनको कारणले भएको हो।”
२. पूँजी पर्याप्ततामा उत्कृष्ट प्रदर्शन :
नाफा घटे पनि, साइप्रसको बैंकिङ क्षेत्रको CET1 पूँजी अनुपात डिसेम्बर २०२४ को २४.७ प्रतिशतबाट बढेर मार्च २०२५ मा २६.० प्रतिशत पुगेको छ । यो युरोपेली संघकै सबैभन्दा उच्चमध्ये एक हो, जसले साइप्रसका बैंकहरूसँग जोखिम सामना गर्न पर्याप्त पूँजी रहेको देखाउँछ ।
३. निष्क्रिय ऋण (NPLs) मा निरन्तर सुधार :
साइप्रसको बैंकिङ क्षेत्रको टाउको दुखाइको विषय बनेको निष्क्रिय ऋण (Non-Performing Loans – NPLs) को अनुपातमा निरन्तर सुधार देखिएको छ।
डिसेम्बर २०२४ : ६.२ प्रतिशत
मार्च २०२५ : ६.१ प्रतिशत
अप्रिल २०२५ : ५.९ प्रतिशत
अप्रिलको अन्त्यसम्ममा कुल २५.१९ अर्ब युरो ऋणमध्ये १.४९ अर्ब युरो मात्र निष्क्रिय रहेको छ। CBC ले यस सुधारको श्रेय ऋण भुक्तानी, ऋणको स्थितिमा सकारात्मक स्थानान्तरण र राइट-अफलाई दिएको छ ।
ब्याजदर, तरलता र भविष्यको चुनौती
ब्याजदरको विरोधाभास :
साइप्रसमा घरपरिवारलाई दिइने नयाँ ऋणको औसत ब्याजदर अब युरोजोनको औसत बराबर छ । तर, निक्षेपमा दिइने ब्याजदर भने युरोजोनमै सबैभन्दा कम छ। CBC का अनुसार यसको मुख्य कारण बैंकहरूसँग भएको अत्यधिक तरलता (High Liquidity) हो ।
डिसेम्बर २०२४ मा साइप्रसका बैंकहरूको तरलता कभरेज अनुपात (LCR) ३३३ प्रतिशत थियो, जबकि युरोजोनको औसत १८४ प्रतिशत मात्र थियो । बैंकहरूसँग प्रशस्त नगद हुनाले नयाँ निक्षेप आकर्षित गर्न उच्च ब्याजदर दिनुपर्ने दबाब छैन ।
NPL समाधानमा बाधा :
अर्थमन्त्री माकिस केराभ्नोसले निष्क्रिय ऋण समाधानका लागि ल्याइएका नयाँ योजनाहरूमा “ऋणदाताको असहयोग” र “EU बाट स्वीकृति” जस्ता बाधाहरू रहेको बताएका छन् । उनले साइप्रसको संविधानले ऋणदाताको अधिकारलाई कडा रूपमा सुरक्षित गरेको हुनाले सरकारले गर्न सक्ने कुरामा कानुनी सीमाहरू रहेको स्पष्ट पारे ।
अर्थतन्त्र र बैंकिङ क्षेत्रको भविष्य
CBC का गभर्नर क्रिस्टोडुलोस पाट्सालाइड्सले साइप्रसको अर्थतन्त्र २०२५ मा ३.१ प्रतिशत ले वृद्धि हुने अनुमान गरेका छन् । उनका अनुसार, “अर्थतन्त्रको लचिलोपन सार्वजनिक वित्त, बैंकिङ क्षेत्र र बलियो पर्यवेक्षकीय ढाँचाका कारण सम्भव भएको हो ।”
गभर्नरले बैंकिङ क्षेत्रले “उल्लेखनीय” प्रगति गरेको स्वीकार्दै EU मै सबैभन्दा उच्च CET1 अनुपात, उच्च तरलता र बलियो नाफा (२०२४ को) रहेको बताए । यद्यपि, उनले बैंकहरूलाई दीर्घकालीन स्थायित्वका लागि हालको नाफालाई बुद्धिमानीपूर्वक प्रयोग गर्न र विशेषगरी साना संस्थाहरूमा NPL घटाउने प्रयास जारी राख्न आग्रह गरेका छन् ।
साइप्रसको बैंकिङ क्षेत्रले नाफामा कमीको सामना गरे पनि पूँजी पर्याप्तता, तरलता र निष्क्रिय ऋण घटाउने मामिलामा बलियो प्रगति गरेको छ । यो प्रगतिले देशको समग्र अर्थतन्त्रलाई स्थिर राख्न मद्दत पुर्याएको छ, तर ब्याजदरको असन्तुलन र NPL समाधानका कानुनी चुनौतीहरू भने कायमै छन् ।
