साइप्रस — युरोपेली मुलुक साइप्रस नेपालीहरूका लागि, विशेषगरी घरेलु कामदार र विद्यार्थीहरूका लागि, एक आकर्षक गन्तव्यको रूपमा रहेको छ । तर, युरोपको सपना बोकेर त्यहाँ पुग्ने धेरै नेपालीहरूले अवसरका साथसाथै विभिन्न चुनौती र जटिलताहरूको पनि सामना गरिरहेको पाइन्छ ।
सन् २०१९ देखि २०२५ को अवधिमा नेपाली कामदारहरूको अवस्था र उनीहरूको अनुमानित जनसंख्यालाई निम्न बुँदाहरूमा विश्लेषण गर्न सकिन्छ:
नेपाली कामदारहरूको अवस्था : मिश्रित अनुभव
साइप्रसमा नेपाली कामदारहरूको अवस्थालाई एउटै दृष्टिकोणबाट हेर्न मिल्दैन । यो कामको प्रकृति, रोजगारदाता र कानुनी हैसियत जस्ता कुराहरूमा निर्भर गर्दछ ।
सकारात्मक पक्षहरू :
अन्य गन्तव्यभन्दा राम्रो पारिश्रमिक : खाडी मुलुकहरूको तुलनामा साइप्रसमा न्यूनतम तलब र कमाइ राम्रो हुने अपेक्षयाले धेरै नेपालीहरू आकर्षित भएका छन् ।
युरोपेली मुलुकको अनुभव : युरोपेली संघको सदस्य राष्ट्र भएकोले यहाँको जीवनशैली र अनुभव हासिल गर्ने अवसर प्राप्त हुन्छ ।
कानुनी सुरक्षा : कानुनी रूपमा काम गर्ने कामदारहरूले साइप्रसको श्रम कानुन अनुसार अधिकार र सुरक्षा पाउँछन् ।
चुनौती र नकारात्मक पक्षहरू :
घरेलु कामदारको शोषण : सबैभन्दा बढी नेपाली महिलाहरू घरेलु कामदार (Housemaid) को रूपमा कार्यरत छन् । धेरैले तोकिएभन्दा बढी समय काम गर्नुपर्ने, न्यूनतम तलब नपाउने, शारीरिक तथा मानसिक शोषण खेप्नुपर्ने जस्ता समस्याहरू भोगिरहेका छन् । कतिपय सञ्चार माध्यमहरूले यसलाई ‘नाम मात्रको युरोप’ को संज्ञा दिँदै यहाँका पीडाहरू उजागर गरेका छन् ।
उच्च भर्ना लागत : नेपालबाट साइप्रस जानका लागि एजेन्टहरूलाई चर्को शुल्क (४ लाख देखि ५ लाख रुपैयाँसम्म) बुझाउनुपर्ने बाध्यताले कामदारहरू ऋणको बोझमा पर्ने गरेका छन् ।
भाषा र सांस्कृतिक भिन्नता : भाषा र फरक संस्कृतिमा घुलमिल हुन नसक्दा धेरै नेपालीहरू एक्लोपन र मानसिक तनावको शिकार हुने गरेका छन् ।
अवैध हुने जोखिम : रोजगारदाताबाट पीडित भएर वा अन्य कारणले काम छोड्दा धेरै नेपालीहरू कानुनी हैसियतविहीन (अवैध) हुन पुग्छन्, जसले उनीहरूलाई थप जोखिममा पार्छ ।
अपर्याप्त कन्सुलर सेवा : साइप्रसमा नेपालको छुट्टै दूतावास छैन । इजरायलस्थित नेपाली दूतावासले नै साइप्रसको मामिला हेर्ने हुँदा तत्काल कन्सुलर सेवा र सहयोग पाउन कठिनाइ हुने गरेको छ ।
सन् २०१९ देखि २०२५ सम्म नेपालीको जनसंख्या
साइप्रसमा नेपालीहरूको यकिन र आधिकारिक तथ्याङ्क पाउन अत्यन्त कठिन छ । साइप्रस सरकार वा नेपाल सरकारको वैदेशिक रोजगार विभागले राष्ट्रियताका आधारमा वार्षिक रूपमा कामदारको विस्तृत विवरण सार्वजनिक गरेको छैन । यद्यपि, विभिन्न समाचार, रिपोर्ट र संघ संस्थाहरूको अनुमानको आधारमा जनसंख्याको एउटा खाका तयार पार्न सकिन्छ :
अनुमानित कुल संख्या : सन् २०१९ देखि हालसम्म साइप्रसमा नेपालीहरूको संख्या ८ हजार देखि १५ हजारको बीचमा रहेको अनुमान गरिन्छ । यो संख्यामा कामदार, विद्यार्थी र उनीहरूका आश्रित परिवारका सदस्यहरू पर्दछन् ।
कामदार र विद्यार्थीको बाहुल्यता : यहाँ बसोबास गर्ने नेपालीहरूमा घरेलु कामदारको रूपमा रहेका महिलाहरूको संख्या सबैभन्दा ठूलो छ। त्यसपछि कृषि क्षेत्रमा काम गर्ने पुरुष र विभिन्न कलेजहरूमा अध्ययनरत विद्यार्थीहरू रहेका छन् ।
जनसंख्यामा उतारचढाव : कोभिड-१९ महामारीको समयमा केही नेपालीहरूले रोजगारी गुमाएर वा स्वैच्छिक रूपमा नेपाल फर्किएका थिए, जसलाई अन्तर्राष्ट्रिय आप्रवासन संगठन (IOM) जस्ता संस्थाहरूले सहजीकरण गरेका थिए । यद्यपि, महामारीपछि साइप्रसले विदेशी कामदारका लागि आफ्नो नीतिहरू केही खुकुलो बनाएकाले नेपालीहरूको आगमन पुनः बढ्न थालेको देखिन्छ ।
किन यकिन तथ्याङ्क छैन ?
धेरै नेपालीहरू व्यक्तिगत श्रम स्वीकृति वा विद्यार्थी भिसामा जाने र पछि काममा लाग्ने हुँदा सरकारको संस्थागत तथ्याङ्कमा सबैजना समेटिँदैनन् । कतिपय नेपालीहरू अवैध रूपमा बस्ने हुँदा उनीहरूको कुनै आधिकारिक रेकर्ड हुँदैन ।
साइप्रस नेपाली कामदारहरूका लागि अवसर र चुनौतीको एक मिश्रित गन्तव्य हो । विशेषगरी घरेलु कामदारहरूको अधिकार र सुरक्षा सुनिश्चित गर्नु एक प्रमुख चुनौतीको रूपमा रहेको छ । सन् २०१९ देखि २०२५ सम्म यहाँ नेपालीहरूको उपस्थिति उल्लेख्य रहेको छ, तर उनीहरूको यथार्थ जीवनस्तर र आधिकारिक संख्याबारे विस्तृत र भरपर्दो तथ्याङ्कको अभाव देखिन्छ । साइप्रस जानुअघि यहाँको वास्तविकता, श्रम कानुन र सम्भावित चुनौतीहरूबारे राम्ररी जानकारी लिनु अत्यन्त जरुरी छ ।